صفحه آرایی کتاب چیست؟

صفحه آرایی کتاب(Book layout) که با نام‌های دیگری چون صفحه بندی، طرح بندی یا لی اوت کتاب نیز شناخته می‌شود را می‌توان هنری در رابطه با چیدمان متن و تصاویر در داخل یک کتاب دانست. هر چه محتوای کتاب درون یک صفحه بهتر و منظم‌تر جا بگیرد، خوانش کتاب بهتر شده و کتاب ظاهر زیباتری را به دست می‌آورد. صفحه آرایی دقیق و منظم موجب می‌شود مخاطب راحت‌تر با کتاب ارتباط برقرار کند و مفاهیم موجود در متن کتاب آسان‌تر به مخاطب منتقل می‌شود. درست است که در وهله اول محتوای کتاب است که تاثیر بر روی فروش آن می‌گذارد ولی مواردی مانند توجه به طراحی جلد کتاب، صفحه آرایی کتاب و … نیز از مواردی است که می‌تواند فروش یک کتاب را افزایش دهد. به دلیل اهمیتی که صفحه آرایی دارد، سلام گرافیک صفحه آرایی کتاب را در اختیار متخصصان با تجربه و مسلط به اصول زیبایی شناختی قرار می‌دهد تا در نهایت بهترین کیفیت را در اختیار مشتریان قرار دهند. گفتنی است صفحه آرایی تقویم، کاتالوگ، سررسید و مواردی از این دست نیز مانند صفحه آرایی کتاب انجام می‌شود از این رو برای دسترسی به زیباترین صفحه آرایی برای تقویم، کاتالوگ و سررسید لازم است صفحه آرایی آن‌ها نیز در اختیار متخصصان قرار گیرد.

یک صفحه آرا باید بین محتوای نوشته شده، فضاهای خالی، تصاویر در صورت وجود و … ارتباطی منظم ایجاد کند تا کتاب بهترین صفحه آرایی موجود را با توجه به محتوای خود به دست آورد. به جز این موارد استفاده درست از فونت مناسب، استفاده از اندازه کلمات مناسب، رعایت فاصله خطوط و فاصله کلمات به صورت استاندارد، فاصله کلمات از حاشیه‌ها، انتخاب رنگ‌بندی مناسب، طراحی گرافیکی صفحات و … نیز برعهده صفحه آراست. به دلیل همین موارد است که صفحه آرایان باید بر روی هنرهای تجسمی و گرافیک تسلط کافی داشته باشند تا بتوانند یک صفحه از کتاب را به صورتی مناسب صفحه آرایی کنند. خوب است بدانید که برای رسیدن به یک ترکیب‌بندی مناسب برای صفحه آرایی بسیاری از صفحه آرایان از روش تقسیم بندی سه تایی استفاده می‌کنند. در این روش کادر به سه قسمت مساوی عمودی و افقی تبدیل می‌شود و از محل برخورد این خطوط به عنوان نقاط اصلی استفاده می‌شود تمام این موادر در اصول صفحه آرایی کتاب بیان شده است و می‌توانید آن ر مطالعه کنید.

در گذشته صفحه آرایی کتاب به دست صفحه آرا به صورت دستی انجام می‌شد. در صفحه آرایی دستی صفحه آرا با خلاقیت خود چینش مناسبی را متناسب با محتوای صفحه به وجود می‌آورد. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی، صفحه آرایی دیگر به صورت دستی انجام نمی‌شود و از نرم‌افزارهای مرتبط برای انجام این کار استفاده می‌شود. در بین نرم‌افزارهای مختلفی که برای صفحه آرایی وجود دارد، نرم‌افزار InDesign معروف‌ترین نرم‌افزار موجود است زیرا امکانات متنوعی داشته و صفحه آرایان به راحتی می‌توانند خلاقیت خود را در حین کار پیاده کنند و از ابزارهای متنوعی بهره ببرند. محبوبیت این نرم‌افزار به قدری است که امروزه اکثر صفحه آرایان از این نرم‌افزار برای کار خود بهره می‌برند. گفتنی است در کنار نرم‌افزار InDesign از نرم‌افزارهای Word و Publisher شرکت مایکروسافت نیز استفاده می‌شود ولی محبوبیت این دو نرم‌افزار در صفحه آرایی به پای نرم‌افزار InDesign نمی‌رسد.

تاریخچه صفحه آرایی

تاریخچه صفحه آرایی در ایران به زمان‌های بسیار دور بر می‌گردد؛ زمانی که سومری‌ها بر روی لوحه‌های گلی مفاهیم مرتبط با یکدیگر را می‌نوشتند. اگر نگاهی به نسخه‌های خطی و کتاب‌های باقی مانده از زمان‌های بسیار دور بیندازید متوجه خواهید شد که تمامی این کتاب‌ها و نوشته‌ها دارای طرح بندی هستند. در آن زمان خوشنویسان و یا کاتب کتاب وظیفه صفحه بندی کتاب‌ها را بر عهده داشتند. در دوره قاجار صنعت چاپ وارد مرحله جدیدی شد. دراین دوره تکنیک‌ها و امکانات فنی بیشتری تاثیرات خود را بر روی بهبود صفحه بندی کتاب‌ها گذاشتند.

در صفحه آرایی از تصویر سازی سه بعدی، تصویر سازی دو بعدی و … سایر مدل های طراحی استفاده می‌کنند. همچنین استفاده از طراحی اینفوگرافیک در صفحه آرایی بسیار مرسوم است.

هدف از صفحه آرایی کتاب

بطور خلاصه مهم‌ترین هدف طراحی و صفحه آرایی کتاب را می‌توان زیبایی ظاهری متن و راحت‌تر کردن خوانش کتاب دانست. مهم‌ترین هدفی که در اصول صفحه آرایی کتاب باید رعایت شود، مخاطب محوری است. چراکه تمام کاری که برای صفحه آرایی صورت می‌گیرد تنها یک هدف دارد و آن هدف نیز انتقال اطلاعات مشخصی به مخاطب است. صفحه بندی باید متناسب با شخصیت مخاطب کتاب باشد. به عبارتی یک طراح گرافیست می‌داند که مخاطب محوری در صفحه آرایی حرف اول را می‌زند.

علاوه بر راحت‌تر کردن خوانش یک متن برای خواننده، به عنوان دیگر هدف صفحه بندی کتاب می‌توان به افزایش سرعت انتقال یک مفهوم به خواننده با کمک متن و تصویر اشاره کرد. کتابی را تصور کنید که در میان صفحات آن از هیچ اشکال و تصویری استفاده نشده است؛ آیا رغبتی برای مطالعه این کتاب پیدا خواهید کرد؟ صفحه بندی کتاب‌ها با توجه به گروه سنی مخاطبان آن کتاب می‌تواند اهمیت بیشتری نیز پیدا کند. بطور مثال صفحه آرایی کتاب داستان که مخاطب آن کودکان هستند اگر جذاب نباشد، قطعا نمی‌تواند در جلب توجه کودکان موفق عمل کند. موضوعی مهمی که نباید از آن غافل شوید هدف اصلی از صفحه آرایی است:

1. راحت‌تر کردن خوانش متن با کمک استفاده از فونت مناسب یا رعایت فاصله استاندارد
2. افزایش سرعت انتقال اطلاعات کتاب با کمک اشکال و تصاویر

قرار نیست در صفحه آرایی کتاب‌ها از فونت‌های عجیب و غریب استفاده کرد یا در به کار گیری تصاویر و اشکال زیاده‌روی کرد. هدف از صفحه آرایی کتاب تنها ساده‌کردن درک محتوای کتاب است.